PFAS w ubraniach strażackich – im starsze, tym bardziej toksyczne

Niedawne badania amerykańskiego instytutu badawczego NIST ujawniają niepokojącą prawdę o ekspozycji strażaków.

Wielu strażaków wierzy, że ich ubrania ochronne to tarcza nie tylko przed ogniem, ale i przed substancjami toksycznymi. Tymczasem najnowszy raport amerykańskiego National Institute of Standards and Technology (NIST) pokazuje, że ta ochrona z czasem sama staje się źródłem zagrożenia.

PFAS – chemia, której nie da się pozbyć

PFAS (per- i polifluoroalkilowe substancje) to trwałe związki chemiczne stosowane od dziesięcioleci w pianach gaśniczych, impregnatach, powłokach i tkaninach technicznych. Ich zadanie: odpychać wodę, tłuszcz i zabrudzenia. O zagrożeniach informowaliśmy publikując polskie tłumaczenie filmu dokumentalnego BURNED, jak również biorąc udział w konsultacjach dotyczących wycofania tych substancji z użytkowania na terenie Unii Europejskiej. Głównym problemem jest to, że PFAS nie ulegają biodegradacji – gromadzą się w środowisku, w organizmach zwierząt i ludzi, a wiele z nich ma potwierdzone działanie rakotwórcze oraz zaburzające gospodarkę hormonalną.

Co odkryli naukowcy z NIST?

W raporcie NIST Technical Note 2260, badacze przeanalizowali ubrania strażackie wykonane z trzech typów warstw:

• warstwa zewnętrzna (outer shell),

• membrana stanowiąca barierę dla wilgoci (moisture barrier),

• podszewka termiczna (thermal liner).

Porównano próbki nowe oraz poddane warunkom użytkowania, takim jak:

• ścieranie,

• ekspozycja na wysoką temperaturę,

• pranie,

• promieniowanie UV i wilgoć („weathering”).

Badania objęły 51 różnych związków PFAS. Wyniki? Szokujące.

Im starsze ubranie, tym więcej PFAS

Analiza wykazała, że wraz ze zużyciem wzrasta ilość toksycznych związków obecnych w tkaninach. Oto kilka przykładów:

Najbardziej obciążone były warstwy zewnętrzne, w których stężenia PFAS sięgały ponad 4400 µg/kg po symulacji warunków termicznych. Najczęściej wykrywane związki to:

• 6:2 FTOH (fluorotelomer alcohol),

• 6:2 FTMAC (fluorotelomer methacrylate),

• PFBS (perfluorobutane sulfonic acid).

Ciepło i promieniowanie przyspieszają degradację

Eksperyment wykazał, że ekspozycja na ciepło i promieniowanie UV rozkłada fluoropolimery, uwalniając z nich PFAS. To znaczy, że ubranie, które przeszło setki akcji i pranie w wysokiej temperaturze, może być bardziej toksyczne niż nowe. Co więcej – pranie nie usuwa PFAS. Usuwa tylko część powierzchniowych związków, podczas gdy głębiej w strukturze tkaniny trwa ich chemiczne „dojrzewanie”.

Co to oznacza dla strażaków?

Strażacy narażeni są nie tylko na dym i gaz z pożaru. Ich własne ubrania mogą stać się źródłem ekspozycji dermalnej (przez skórę) i inhalacyjnej.
Z czasem odzież ochronna staje się magazynem toksyn, które mogą:

• przedostawać się na skórę podczas akcji,

• uwalniać się w zamkniętych przestrzeniach (np. wozach strażackich, szatniach),

• kumulować się w organizmie.

Wnioski z raportu NIST TN 2260

1. Zawartość PFAS wzrasta wraz z wiekiem i zużyciem ubrania.

2. Najwięcej PFAS znajduje się w warstwie zewnętrznej – tam, gdzie działają wysokie temperatury.

3. Ciepło, tarcie i UV nie niszczą PFAS – wręcz je „aktywują”.

4. Pranie nie rozwiązuje problemu.

5. Potrzebne są nowe technologie i normy, które wymuszą eliminację PFAS w odzieży strażackiej.

Czas na zmianę!

Raport NIST jest jednym z najważniejszych dowodów naukowych, że ochrona przed ogniem nie może odbywać się kosztem zdrowia. To także sygnał dla producentów, że technologie bez PFAS – takie jak nowoczesne membrany i powłoki oparte na nanotechnologii lub niefuorowanych środkach DWR (Durable Water Repellent - trwały środek wodoodporny) – muszą stać się standardem.Dla środowiska strażackiego oznacza to jedno: musimy zacząć myśleć o bezpieczeństwie własnym tak samo poważnie, jak o bezpieczeństwie pożarowym

Źródło:

NIST Technical Note 2260, “Per- and Polyfluoroalkyl Substances in Firefighter Textiles Subjected to Wear, Heat, Laundering, and Weathering”, January 2024.